دانلود مقاله بررسی نقوش منسوجات در دوران هخامنشی،اشکانی و ساسانی pdf دارای 11 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است

فایل ورد دانلود مقاله بررسی نقوش منسوجات در دوران هخامنشی،اشکانی و ساسانی pdf   کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد.

این پروژه توسط مرکز مرکز پروژه های دانشجویی آماده و تنظیم شده است

توجه : در صورت  مشاهده  بهم ریختگی احتمالی در متون زیر ،دلیل ان کپی کردن این مطالب از داخل فایل ورد می باشد و در فایل اصلی دانلود مقاله بررسی نقوش منسوجات در دوران هخامنشی،اشکانی و ساسانی pdf ،به هیچ وجه بهم ریختگی وجود ندارد

بخشی از متن دانلود مقاله بررسی نقوش منسوجات در دوران هخامنشی،اشکانی و ساسانی pdf :

مقدمه

بافتن پارچه های ابریشمی و زری با رنگ های دل انگیز بیست و پنج سده پیش در ایران رایج بود. لباس های ایرانیان دارای نقش و نگار و انواع گل و برگ بود و شلوارهای آن ها زری دوزی شده و دارای خطوط متوازی بود. در عصر هخامنشی، ایرانیان نساجی را به خوبی می دانستند

و درفصول سرد، خز و پوست حیوانات برای لبه دوزی و آستر به کا رمیرفت و گاه پارچه ها و جامه ها را زری دوزی میکردند و بافتن فرش نیز در میان ایشان رواج داشت.
بی شک اعتقادات مذهبی هر ملتی در بسیاری از مظاهر زندگی معنوی و مادی آن ها نمود می یابد و هر جامعه ای به نحوی خاص، عقاید مذهبی خود را با اشکال و رموز مختلف بر روی آثار مختلف پیرامون خود منعکس می سازد. مذهب نیز در تزیین پارچه ها نقش بسیار مهمی داشته است.در تزیین پارچه های قدیمی ایران آثار مذهبی هم دخالت داشته اند زیرا در اغلب آن ها بته »هوم« یا گیاه مقدس زردشت و تصویر آتشکده ها دیده می شود.

این دو شعار مذهبی که همیشه در میان دو حیوان یا دو مرغ که مقابل هم ایستاده اند قرار دارند، هرچنددر طی سده ها این شیوه آرایه فراموش شده است اما روبه رو بودن دو حیوان یا دو چیز از میان نرفته ومشخصه منسوجات قدیمی ایران است. معمولا این پارچه ها با صور خیالی مانند حیوانی که بدن آن به شکل اسب است و شاخی در پیشانی دارد و یا طاووس هندی که گاهی آدمی بر آن سوار شده و همچنین به شکل انسان، عقاب، ببر، یوزپلنگ و سایر حیواناتی که در ایران و هندوستان وجود دارند و انواع گل و ریحان و درختان سیب و نارنج تزیین یافته اند).«دالمانی،1328، 75)

بنابراین پژوهشگران در مطالعه هنر و آثار هنری دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نباید از نمـــــــادگرایی هنرمندان ایرانی غافل بمانند. جهان باستان دنیای رازها و رمزهاست و بیم و هراس ها و باورهای گوناگونی که در میان مردمان رواج داشته است و این نقش و نگاره بافته ها
و پارچه های دوران مورد اشاره تنها برای زیبایی و آرایش جامه ها نبوده است.

بلکه دارای معانی بسیاری است و همچنین بعضی از این نقش ها که نمونه های اندکی از آن ها باقی مانده تنها در پارچه شلوارهای بلند و برخی نیز در پارچه قبا و پاره ای نیز در هر دو به کار می رفته و تعداد دیگر ی از نقوش مورد استفاده در پارچهها، نقوش نمادین بوده است. برخی از نقش ها فقط مختص شاه و بزرگان بوده و بعضی برای هدیه دادن تهیه می شده است.

هدف این تحقیق بررسی منسوجات سه دوره هخامنشی، اشکانی و ساسانی است و روش تحقیق در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی است. نویسندگان از طریق اطلاعات به صورت کتابخانه ای در صدد بررسی نمونه هایی از نقوش سه دوره تاریخی مورد بحث می باشند.

تصویر1- یکی از نقش های تزیینی پارچه هخامنشی در تخت جمشید ماخذ: رحیمی، 1385، 192

هخامنشیان

هخامنشیان سلسله پارســــی بودند که توانستند در ســــده ششم ق م امپراتوری را بنیان گذارند که مرزهای آن از خاور به هندوستان و از باختر به مصر می رسید. این سلسله با پادشاهی کورش کبیر در 530 ق.م آغاز شد

و با قتل داریوش سوم در330 ق.م به دست اسکندر به پایان رسید. (وسیهوفر، 1377، 18) »دین متقدم هخامنشیان نوعی یکتاپرستی بوده و اهورامزدا ، خداوند بزرگ است که آفریننده کل جهان مادی و مینویی است ، او داور بزرگ و پشتیبان » اشه– « راستی و دشمن دروغ است و امشاسپندان جلوه های اویند).« بهار، 1375، 42) در جهان باستان ، عقاید مذهبی مایه اصلی و عنصر اساسی هنرها به شمار می رفت

و در آن دوران ، هنر در خدمت مذهب بود و همواره برای بیان مسایل مربوط به مذهب به کار می رفت و برای بیان مفاهیم مجرد و توضیح امور معنوی و مذهبی از هنرهای گوناگون و از رموز، اشارات و نمادهای مختلف استعانت می جستند و از این طرز بیان نمادین به شدت و وسعت و قدرت فراوان استفاده می کردند.( ذکاء، شماره 124، 16)

شواهد موجود نشان از اهمیت هنر پارچه بافی در دوران هخامنشیان دارد. گویا در آن دوران در هر خانه ای یک دستگاه بافندگی بود که نیاز خانواده را برطرف می کرد. چنان که همسرشاه، لباس های وی را میبافته است. بر اساس نوشته های تاریخ نویسان، بیش تر پارچه ها از پشم و پنبه و کتان بافته می شد. اسناد به دست آمده اخیر حاکی از این است که از دوران باستان و شاید پیش از هخامنشیان در آسیای

میانه به ویژه درسغد1 به کار بردن پارچه های ابریشمی در ایران هخامنشی رایج بوده و کلافه های ابریشم چین در کارگاه های همدان و شوش و بسیاری از شهرهای دیگر ایران به پارچه تبدیل میگردیده است.(الوند، 1363، 68)(تصویر1)

تصویر2- تخت جمشید، طرح شیر برحاشیه دامن داریوش و خشایارشاه ماخذ: همان، 189

درباره مهم ترین پارچههایی که میتوان به این دوره نسبت داد، توصیفی از نقش یک پرده است که نقوش آن به پوشش زنان یونانی اهل سوباریس1 نزدیک است. پارچه پانزده ذراع2 وزمینه آن به رنگ ارغوانی می باشد و بر روی آن شش خدای اصلی یونان است در حالی که دو طرف آن ها نقش الکیستنس3 دیده میشود. حواشی این پرده با نقشمایه های ایرانی تزیین گردیده است، چنان که در قسمت بالا وپایین تصویر جانوران مقدس دیده می شود. چنین تلفیقی ازهنر یونان باستان و عناصر تزیینی شرق از ویژگی های این دوره است. (پوپ واکرمن1387، 850) نیلوفر آبی (لوتوس) یک گل مقدس در آیین مهر پرستی و آیین های دوره های بعد بوده است. لوتوس با برآمدن آفتاب بسته و با پایین رفتن آن باز میشده و مظهر خورشید و پیدایش نمادین به شمار میرود. در پارچه قبای داریوش، در درگاه غربی ضلع شمالی تالار کاخ داریوش و قبای خشایارشاه در بدنه شرقی درگاه جنوبی کاخ حرمسرا درتخت جمشید، معمولا گل های نیلوفرآبی »لوتوس« که جزو نقوش رایج آن

فصلنامه علمی- پژوهشی

دوره بوده، دیده می شود. یکی دیگر از نقوش بافته های این دوره نقش قرص خورشید است که هشت پرتو به شکل محصور در دایره می باشد.

این نقش نیز نماد فروغ خورشید و مظهر مهر است. از نقش های دیگر میتوان برج های کنگره دار راکه شاید نماد آتشکده و پرستشگاه ها بوده، نام برد. همچنین خطوط پهن موازی با دندانه و نقطه، نقش شطرنجی، نقش راه راه، نقش خطوط پهن چپراس یا هفتیهشتی، نقش لوزی ها و چهارگوش ها و نقش هایی شبیه بته جقه، از نقش های دیگر رایج در بافته ها و پارچه های این دوره است. نقش معتبر این دوره نقش شیری با دهانی گشوده و دمی برافراشته است. (تصویر2)

نقش دیگر متشکل از سه دایره با سه اندازه مختلف، شکل های هفت هشتی مانند است که در حقیقت از همان نقوش مثلثی شکل مصری می باشد اما در این زمان این نقش اغلب به صورت حاشیه مورد استفاده قرار گرفته است. (تصویر3)

شکل های چهار ضلعی که روی ضلع تحتانی شکل نیم دایره و منحنی شکل مانند یک تپه قرار گرفته و روی آن سه مستطیل بلند به چشم می خورد(تصویر4) و نیز دایره های آبی رنگ که در زمینه ای نارنجی قرار دارند و درون هرکدام نیز یک چند ضلعی به شکل ستاره طلایی است و در هر ستاره نیز دایرهای آبی رنگ جای دارد. نقوش لوبیایی شــکل. (ریاضـی،1381، 161)

نقوش مورد استفاده در پارچه که گاه به صورت بافت گاه ملیله دوزی یا دوخت با طلا و نقره بود، شامل نقش عقاب، شیر بالدار، گل و بته معمولی، پیکر و صورت آدمیان و حیوان است. عقاب یکی از نقوش مورد علاقه مردم آسیای غربی بوده و دلیل آن هم این است که این پرنده پرقدرت

تصویر3 تصویر4

تصاویر3 و4 – نقش پارچه های هخامنشی با توجه به نقش کاشی های شوش ماخذ: همان، 196و 197

1- شهری در جنوب ایتالیا که یونانی نشین بود و مردمانش به خوشگذرانی معروف بودند. (پوپ، اکــــــرمن،1387 ،887) 2-هرذراع برابر است با 8 تا 22 اینچ حـــــــــدود 20 تا 56 سانتی متر یا از آرنج تا نوک انگشت.(همان) 3-شاه یونانی اواخر سده 5 پ

.م که تصویرش همراه با آتنه و آپولون بر روی سکه ها دیده می شود.( همان)
94

شــماره71 بهــــار09

بررســی نقوش منسوجات در دوران هخـامنشی،اشــکانی و ساسانی

تصویر 5 – بخشی ازقالی معروف پازیریک،500 ق.م، ماخذ : www.wikipedia.org

و توانا نماد اهورمزدا، شمس وتمام ایزدان آسمان است. از این رو هنرمندان از این نقش بر روی تاج پادشاه و لباس ها وپرچم شان استفاده می کردند. (همان، 162) عقاب با بال گسترده اغلب در مجسمه های پارتی دیده میشود و نقش عمده طاق بستان و پرچم ملی هخامنشیان است. شهرت شیر دال به عنوان نگهبان طلاست.(هال،1380، 145) هخامنشیان شاهین را نماد شاهنشاهی می دانستند و درفش خود را به آن میآراستند.(همان،73) نقش بز دردوره هخامنشی به بالاترین شکوه خود از نظر شکل های مختلف میرسد. بز نماد نیروی زندگی و خالق قدرت، نگهبان درخت زندگی ، نشانه

حیوانی گیل گمش شاه خدای سومری و به دلیل شباهت شاخ های او به هلال ماه، موجودی مورد علاقه نگارگران بوده است.(همان، 163)

ماه و خورشید هم از نقوش آن دوره است. خورشید روشنایی بخش، پاک کننده ناپاکیها و دورکننده دیوان است واستمرار جهان خاکی است.(کریمی،1381 ،115) رزت (گلچه) اصطلاحی برای گلبرگ های هلالی وآرایه های گل های پرپر موجود بر روی آثار پیش از تاریخ و دوران تاریخی ایران و هند می باشد و یکی ازآرایه های اصلی دوره هخامنشی که به صورت شش گلبرگ و بیش تر با لبه های

تصویر6 – کاشی لعابدار سربازان جاویدان شوش ماخذ: محمد پناه، 1386، 116

هلالی تصویرشده است.(ریاضی،1381 ،189) از این دوران پارچه ای جز قطعات مکشوف از پازیرک
که آن را منسوب به هخامنشیان می دانند بر جا نمانده است. (تصویر5)نقش این پارچه ها شامل بانوانی می باشد که در مقابل عود سوز (آتشدان) ایستاده اند و قطعه ای را که دارای نقش (ردیف شیران) است با استناد به کاربرد این نقوش بر روی مهرها و تزیینات معماری و نیزآجرهای لعابدارکاخ آپادانای شوش با نقش سربازان هخامنشی، متعلق به این دوره دانستهاند.(تصویر6)

در موزه آرمیتاژ یک کلیم پشمی وجود دارد که در پازیریک پیدا شده و روی آن ملکه هایی مقابل آتشدان ایســــــتاده و مراسم مذهبی را انجام می دهند.(تصویر7) این دوران بنا به گفته مــــــورخان به داشتن پارچه های پشمی نرم و لطیف مشهور بوده و بافندگان برای ازدیاد عمر پارچه و نیز شفاف نگه داشتن رنگ آن از عسل

و موم استفاده می کردند.(پوپ و اکرمن1387، 851)

اشکانیان

اشکانیان در سال 224 م، برپهنه وسیعی که شامل ایران

و قسمتی از ممالک مجاور آن بود حکومت کردند. سلاطین اشکانی به تقلید از هخامنشیان خود را شاه می نامیدند و عنوان هایی چون برادر آفتاب و ماه، پسر خدا، عادل و امثال آن ها را نیز بر نام خویش می افزودند.(که بر روی برخی سکه های این دوره نقش یافته است)اشکانیان شاه را مقدس می دانستند و نام او را بعد از مرگ با احترام و ستایش یاد می کردند.(رضایی، 1372، 207-208) »اقوام پارتی در

تصویر7- ملکه یا شاهزاده خانم های هخامنشی در برابر آتشدان، ماخذ: یارشاطر، 1382