فهرست مطالب

فصل اول: کلیات طرح تحقیق
1-1- مقدمه 1
1-2- بیان مسئله 2
1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق 3
1-4- اهداف تحقیق 4
1-5- سوالات تحقیق 5
1-6- زمان تحقیق 6
1-7- قلمرو تحقیق 6
1-8- روش اجرای تحقیق 6
1-9- موانع و محدودیت های اجرای تحقیق 7
1-10- تعاریف 8
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
2-1- مقدمه 16
2-2- پیشینه تحقیق 17
2-3- آشنایی با مناطق آزاد 18
    2-3-1- مفهوم مناطق آزاد 18
    2-3-2- تاریخچه ی ایجاد مناطق آزاد در جهان 19
    2-3-3- برخی از مهمترین مناطق آزاد و ویژه اقتصادی دنیا21
    2-3-4- تاریخچهء ایجاد مناطق آزاد در ایران 22
    2-3-5- موانع و محدودیت‏ها در مناطق آزاد 24
        2-3-5-1- رقابت شدید مابین مناطق آزاد تجاری 24
        2-3-5-2-  مساله سهمیه‏بندی و تعرفه‏بندی 25
        2-3-5-3-  معضلات اجتماعی 26
        2-3-5-4-  مضرات سرمایه‏گذاری خارجی 27
فصل سوم: ویژگی های کلی شهرستان بندر انزلی
3-1- مقدمه 29
3-2- ویژگی های جغرافیایی 30
    3-2-1- موقعیت و وسعت 30
    3-2-2- تقسیمات سیاسی 31
3-3- ویژگی های انسانی 32
3-4- ویژگی های اقتصادی 34
3-5- ویژگی های تاریخی 35
        3-5-1- نام گذاری  35
        3-5-2- تاریخ 36
3-6- ویژگی های طبیعی 38
        3-6-1- ناهمواری ها 38
        3-6-2- رودخانه ها 38
    3-7- ویژگی های زیستی 39
    3-8- جاذبه های گردشگری 41
        3-8-1- جاذبه های مذهبی 43
        3-8-2- جاذبه های طبیعی 44
        3-8-3- جاذبه های تاریخی 45
        3-8-4- جاذبه های شهری 48
         3-8-5- جاذبه های اقتصادی49
    3-9- معرفی منطقه آزاد تجاری - صنعتی بندرانزلی51
    3-9-1- مشخصات عمومی منطقه52
        3-9-1-1-موقعیت مکانی منطقه52
        3-9-1-2- موقعیت منطقه در نسبت با نظام تقسیمات سیاسی و اداری کشور53
    3-9-2- تاریخچه و پیشینه شکل گیری منطقه54
    3-9-3- بررسی موقعیت منطقه در نسبت با مراکز عمده فعال عملکردی، اقتصادی و جمعیتی56
3-9-4- مزایای ویژه و منحصر به فرد منطقه57
4- فصل چهارم: یافته های تحقیق
4-1- مقدمه 61
4-2- اهداف کشورها از ایجاد مناطق آزاد 62
    4-2-1- انتقال تکنولوژی 62
    4-2-2- جذب سرمایه‏گذاری خارجی 63
    4-2-3- توسعه‏ی صادرات (به‏ویژه صادرات صنعتی) 64
    4-2-4- اشتغال 65
    4-2-5- توسعه ی کارخانجات صنعتی 66
    4-2-6- توسعه صادرات تأمین ارز 67
        4-2-6-1- نرخ های مبادله ارز 68
        4-2-6-2- کاهش وافزایش ارزش پول یعنی چه؟68
4-2-7- رشد و توسعه منطقه‏ای خاص70
    4-2-8-  هدف از تشکیل مناطق آزاد در کشور 70
4-3- مزایای مناطق آزاد تجاری 71
    4-3-1- معافیت و تسهیلات گمرکی 71
    4-3-2-  معافیت‏های مالیاتی 72
    4-3-3- زیربناها و ساختارهای بازرگانی کارا و وجود پاره‏ای یارانه های دولتی 72
    4-3-4- امکان ورود اتباع خارجی بدون اخذ روادید 73
فصل پنجم: نتیجه گیری
5-1- مقدمه 75
5-2- جمع بندی 76
5-3- پیشنهادات 79
 
فهرست نمودارها

نمودار شماره(3-1) توزیع جمعیت بر حسب نقاط شهری و روستایی 33
نمودار شماره (3-2) توزیع جنسی جمعیت 33
 
فهرست جداول

جدول (3-1) جمعیت بر حسب نقاط شهری و روستایی 33
جدول (3-2) توزیع جنسی جمعیت 33
جدول (4-1) فاصله بندر انزلی تا شهرها و مراکز مهم اقتصادی کشور 56
جدول (4-2) فاصله بندر انزلی تا بنادر مهم دریای خزر 57
جدول (4-3) فواصل آبی بین بنادر مهم دریای خزر 57
 
فهرست نقشه ها

نقشه(3-1) موقعیت جغرافیایی شهرستان 30
نقشه (3-2) شهرستان به تفکیک بخش ها و دهستان ها 32
نقشه (4-1) موقعیت جغرافیایی منطقه 51
نقشه (4-2) موقعیت مکانی فاز گلشن و شهرک صنعتی حسن رود 54
 
چکیده:
صنعت گردشگری به عنوان بزرگ ترین و متنوع صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاری از کشور های پویا این صنعت را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند. با توجه به تاثیر گردشگری بر تمامی شئون اقتصادی یک کشور می توان گردشگری را صادرات نامرئی نامید. زیرا هر دلار آن، همچون دیگر اقلاام صادراتی، وارد اقتصاد کشور می شود. همچنان که دلار های حاصله در اقتصاد یک کشور به گردش در می آیند، میزان اثر گذاری آن افزایش یافته و ضریب تکاثر درآمدی نیز محاسبه می شود. به همین ترتیب اثر دلار های حاصل از گردشگری بر روی مالیات ها و مشاغل بر آورد خواهد شد. بر این اساس گردشگری یک صنعت صادراتی است. یکی از ابزارهای مفید و موثر در سیاست توسعه صادرات استفاده از مناطق آزاد است. مناطق آزاد عبارت است از نواحی محصور و محافظت‏شده در کنار سواحل، فرودگاه‏ها و دیگر اماکن‏ می‏باشد، که کالا از طریق هوا، دریا و زمین بدون پرداخت‏ عوارض گمرکی برای امر صدور مجدد وارد و  با انجام‏ فرایندهای تولیدی و ایجاد ارزش افزوده‏ به کشورهای‏ مبداء یا ثالث صادر می‏گردد. در سطح جهانی اولین منطقه آزاد تجاری، منطقه آزاد شانون در سال 1959 در ایرلند با هدف جذب سرمایه های خارجی، انتقال فنآوری و ایجاد اشتغال، ایجاد شد. در ایران نیز مناطق آزاد در بهمن ماه 1368 در قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پا به عرصه حضور در اقتصاد کشور گذاردند. در حال حاضر 6 منطقه آزاد در کشور وجود دارد، که عبارتند از:  مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار، مناطق آزاد ارس، اروند و بندرانزلی.

کلید واژه ها: گردشگری، مناطق آزاد، منطقه آزاد بندر انزلی 
پیشگفتار:
گردشگری یک پدیده اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است که مستلزم رفت و آمد مردم به کشورها و یا مناطق خارج از محیط معمول خود، برای مقاصد شخصی یا تجاری است. علاوه بر نقش و تأثیر بسزای آن در ابراز هویت ملی و ایجاد امنیت اجتماعی، موجب ارتقای ابعاد وسیع اقتصادی از جمله ایجاد فرصت های شغلی، درآمدزایی، کاهش فقر و گسترش عدالت اجتماعی و رفاه در جامعه می شود.
توسعه صنعت گردشگری مقدمه ای برای توسعه سرمایه گذاری در دیگر بخش های اقتصادی است که لازمه آن حضور در زنجیره جهانی گردشگری است. ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی از جمله ابزارهای توسعه‏ اقتصادی است که می‏تواند موجب جلب سرمایه، انتقال فناوری، آموزش نیروی انسانی، تحصیل مدیریت علمی، وصل به بازار جهانی و در نهایت دریچه‏ای به سوی توسعه گردشگری شود.
در ایران نیز مناطق آزاد در بخش هایی از کشور که اتفاقاً از ویژگی های شاخص گردشگری نیز برخوردار هستند، این فرصت و مجال دیده شده تا در کنار توسع? صنعت و تکنولوژی، گردشگری نیز در بُعد کلان، در نظر گرفته شود و همپای دیگر بخش ها، فرصت و مجال رشد و توسعه یابد. یکی از این مناطق که در این تحقیق بدان پرداخته می شود، منطقه آزاد انزلی است که اتفاقا از مزایای مناسبی در این زمینه ها برخوردار است.
از این رو، این تحقیق بر آن است به بررسی اهمیت و نقش این مناطق در توسعه اقتصادی، پرداخته و با ذکر شاخص‏های مؤثر در رشد و پیشرفت این مناطق و تحلیل اطلاعات موجود در این زمینه، به بیان توان های خاص این مناطق بطور عام و منطقه آزاد انزلی به طور خاص، در رشد و توسعه گردشگری بپردازد.

فصل اول:

طرح تحقیق

1-1- مقدمه:
کشور ایران در طی سال‏های گذشته، اقتصادی متکی‏ بر صدور نفت داشته و مانند دیگر کشورهای با اقتصاد تک‏ محصولی، متاثر از نوسانات حجم و قیمت نفت می‏باشد. پس‏ از کاهش سریع قیمت نفت در طی سال‏های 65-1364 و پی‏آمد آن یعنی کاهش درآمدهای ارزی، آسیب‏پذیری اقتصادی کشور آشکارتر گردید و مسئولین کشور را بر آن داشت که با تمهیدات‏ مناسب صادرات کالاهای غیر نفتی را افزایش دهند. بر اثر کوشش‏های به‏عمل‏آمده شاهد افزایش صادرات غیر نفتی در سال‏های 65 و 66 بودیم. با این‏وجود در حال حاضر هنوز کالاهای غیر نفتی سهم بسیار اندکی از صادرات کشور را در اختیار دارند.
ایجاد مناطق و بنادر آزاد تجاری، ازجمله راه‏هائی‏ است که می‏تواند در جهت افزایش صادرات به‏کار گرفته شود. این مناطق با وجود قوانین بسیار مناسب نظیر انواع معافیتهای مالیاتی و ایجاد امنیت سرمایه و دارایی از مناطق بسیار مستعد برای جذب سرمایه گذاری خارجی و داخلی به شمار می آید.
 
1-2- بیان مسئله:
گردش اقتصادی صنعت گردشگری، حجم عظیمی از مبادلات تجاری بین المللی را به خود اختصاص داده و کشورهای مختلف با آگاهی از درآمد سرشار جهانگردی، اهمیت ویژه ای برای گسترش این بخش از اقتصاد جهانی قائل شده‌اند. در ایران نیز با درک مدیران، مناطق آزاد در بخش هایی از کشور که اتفاقاً از ویژگی های شاخص گردشگری نیز برخوردار هستند، این فرصت و مجال دیده شده تا در کنار توسع? صنعت و تکنولوژی، گردشگری نیز در بُعد کلان، در نظر گرفته شود و همپای دیگر بخش ها، فرصت و مجال رشد و توسعه یابد.
مناطق آزاد عبارت است از نواحی محصور و محافظت‏شده در کنار سواحل، فرودگاه‏ها و دیگر اماکن‏ می‏باشد، که کالا از طریق هوا، دریا و زمین بدون پرداخت‏ عوارض گمرکی برای امر صدور مجدد وارد و  با انجام‏ فرایندهای تولیدی و ایجاد ارزش افزوده‏ به کشورهای‏ مبداء یا ثالث صادر می‏گردد.
ویژگی‏های گوناگون این مناطق باعث گردیده که‏ تعداد این مناطق در سال های اخیر به سرعت رو به افزایش‏ باشد. کشورهای جهان سوم‏ نیز به خاطر ویژگی‏های این مناطق در سال های اخیر توجه زیادی‏ به ایجاد و توسعه‏ی این مناطق کرده‏اند. مناطق آزاد دارای مزایای مختلفی می‏باشد که برخی‏ از این مزایا مکمل و زمینه‏ساز هستند. هر کشور با توجه‏ به ساختار اقتصادی و استراتژی توسعه‏ی صنعتی خود، از ایجاد منطقه آزاد هدف خاصی را دنبال می‏نماید.
در سطح جهانی اولین منطقه آزاد تجاری به مفهوم جدید، منطقه آزاد شانون در سال 1959 در ایرلند با هدف جذب سرمایه های خارجی، انتقال فنآوری و ایجاد اشتغال؛ یعنی اهداف اصلی مورد انتظار از تاسیس مناطق آزاد درکشورهای در حال توسعه ایجاد شد. در ایران نیز مناطق آزاد در بهمن ماه 1368 در قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی پا به عرصه حضور در اقتصاد کشور گذاردند. در حال حاضر 6 منطقه آزاد در کشور وجود دارد. که عبارتند از:  مناطق آزاد کیش، قشم و چابهار( پایه گذاری، در اواخر دهه 60) و مناطق آزاد ارس، اروند و انزلی (اواخر دولت هشتم).منطقه آزاد تجاری- صنعتی انزلی، ابتدا در سال 75 با نام منطقه ویژه اقتصادی شکل گرفت سپس در سال 82 به منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی تبدیل شد.

فهرست منابع:
1)    آر, گ. م. (1379). ، اقتصاد توسعه. (غ. آزاد, مترجم) نشر نی.
2)    لاندربرگ, د. ا., کریشنا مورتی, ا., & استاونگا, م. ا. (1383). اقتصاد گردشگری. (م. ر. فرزین, مترجم) تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
3)    امینی, ا. (1372). مناطق آزاد در ایران؛ از اندیشه تا عمل. مجلس و پژوهش , شماره 6 .
4)    فتح اللهی, س. (1377). مناطق آزاد ایران،تجربه‏ای ناکام و ضرورت بازنگری اساسی،. فرهنگ و تعاون , شماره 5.
5)    فیضی, ک. (1379). تجزیه و تحلیل عملکرد مناطق آزاد تجاری-صنعتی در ایران. مطالعات مدیریت , شماره 25 و 26.
6)    قادری, ا., فرجی راد, ع., & بروجی, س. (بدون تاریخ). جایگاه گردشگری در سیاست ها و برنامه های توصعه مناطق آزاد (مطالعه موردی قشم).
7)    کفایتی, م. (1369). نقش مناطق آزاد در اقتصاد کشورهای در حال توسعه. روند , شماره 2.
8)    لطیفی, غ., & امین آقایی, م. (1385). دلایل ناکامی مناطق آزاد تجاری- صنعتی ایران. اطلاعات سیاسی - اقتصادی , شماره 231 و 232.
9)    مانیان, ا. (1367). منطقه و بندر آزاد تجاری و نقش آن در توسعه صادرات ایران. دانش مدیریت , شماره 1.
10)    محتشم دولتشاهی, ط. (1371). اقتصاد بین الملل(تجارت بین الملل-مالیه بین الملل). تهران: خجسته.
11)    موسایی, م., & عزیزیانی‏فر, ج. (1387). توجیه اقتصادی ایجاد منطقه آزاد تجاری در کردستان. بررسی های بازرگانی , شماره 32.
12)    م?رزا ام?ن?, م. (1375). توسعه اقتصادی چ?ست؟. اند?شگاه شر?ف.
13)    رضوانی, م. (1387). نمایه سازی جاذبه های طبیعت گردی (اکوتوریسم)استان گیلان- شهرستان بندر انزلی.
14)    رهنمایی, م. ت. (1377). طرح جامع جهانگردی گیلان. تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه تهران.
15)    شلماشی, پ., مجیدی, ف., کرد احمدی, ن., مصور رحمانی, ف., محبی, ا., & راوشی, ص. (1391). عوامل مورد نیاز برای فراهم کردن محصولات غذایی، قوانین و مقررات صادرات و واردات صنایع غذایی.
16)    بندرانزلی, م. آ.-ص. (1389, آذر). کتابچه فرصت های سرمایه گذاری منطقه آزاد. اول. بندرانزلی.
17)    بودجه, س. ب. (1385). سالنامه آماری استان گیلان.
18)    (1390). تاریخچه مناطق آزاد و ویژه اقتصادی. راشا.
19)    بررسی وضعیت مناطق آزاد اقتصادی ایران و جهان. (1387, 12 36). بازیابی از شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران: http://www.itan.ir/?ID=1669
20)    جبارزاده, ف. (1389). چیستی و چرایی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی. بازیابی از مرکز امور مناطق آزاد و وِیژه اقتصادی: http://www.freezones.ir/Default.aspx?tabid=346&articleType=ArticleView&articleId=1387
21)    نوسانات ارزی و توهم رونق گردشگری داخلی. (1390, 11 23). بازیابی از خبر آنلاین: http://www.khabaronline.ir/detail/198628/
22)    بازیابی از فرمانداری بندرانزلی: http://anzali.gilan.ir
23)    بازیابی از سازمان منطقه آزاد تجاری صنعتی انزلی: http://www.anzali-fz.org
24)    بازیابی از سازمان جهانی گردشگری: http://www2.unwto.org